Het meesterwerk ‘Het et-ceteraprincipe‘ van Thijs Homan is doorspekt met visuele taal en metaforen. Een mooie en veelzeggende term vind ik het ‘worm’s eye perspectief’. In de meeste organisaties wordt de manager een helicopterview toegedicht (of claimt de manager dat hij/zij deze heeft). De manager zou het geheel vanaf een afstand kunnen overzien: de manager als bewaker in het centrum van het panopticum.
Homan relativeert dit. Het beeld dat de manager van de werkelijkheid heeft wordt – net als bij ‘gewone’ mensen – gevormd door informatie van en gesprekken met de mensen in de directe omgeving (hun petri schaaltje). Op micro niveau dus. Deze betekenisgeving wordt vervolgens als waar en objectief bestempeld. In Homan termen: hun tafelkleedje is het beste. Homan toont aan dat wij – dus ook de managers – slechts twee lagen diep kunnen kijken binnen onze netwerken: binnen ons eigen petri schaaltje (de collega’s met sterke verbindingen) en de petri schaaltjes waarmee we via zwakke verbindingen zijn verbonden. Iedereen bekijkt de werkelijkheid dus vanuit het ‘worm’s eye perspectief’. We zijn allemaal nietige wormen!
Wat gebeurt er dan in organisaties? Homan verbeeldt dit door te verwijzen naar het Tamana-toneelstuk. De zaal is een grote verzameling kamers die onderling verbonden zijn. De toeschouwers zitten niet vanaf een afstand op stoelen toe te kijken, maar bewegen zich – net als de toneelspelers – door de kamers. De toeschouwers kunnen ook een interactie aangaan met de toneelspelers. Het verloop van het toneelspel staat dus niet van tevoren vast en hangt volledig af van de beslissingen en (inter)acties van de toneelspelers en het publiek. Elke toeschouwer zal een eigen beeld vormen van het toneelspel (worm’s eye perspectief). In feite ontstaat er zo een bijna oneindige verzameling toneelstukken. Niemand (zowel speler als toeschouwer) heeft het overzicht over het hele toneelstuk. Hooguit kan je, door met elkaar in gesprek te gaan, je retrospectief een beeld vormen van een deel van het toneelstuk. Achteraf worden er betekenissen toegekend aan wat je hebt gezien en ervaren. Niemand zal kunnen claimen dat de uitkomst van het toneelstuk het gevolg is van zijn/haar beslissing of actie.
bron: teggelaar.com
Jan Cees 