De term ‘omdenken’ hoorde ik deze week voor het eerst toen ik een training bijwoonde die één van mijn collega’s gaf bij een klant. Omdenken werd gebruikt om aan te geven wat er gebeurt als je – in dit geval – van softwarepakket wisselt (ik noem geen namen). Een nieuwe applicatie betekent dat je de oude denkpatronen en handelswijze ten aanzien van gebruik en inrichting moet loslaten (afleren) en daarvoor nieuwe moet construeren. Een lastig proces dat tijd kost en vaak ook weerstand oproept. Het komt overeen met je comfortzone verlaten (zie mijn vorige blog). Een ‘green field‘ implementatie is gemakkelijker.
Bij omdenken kreeg ik associaties met bijvoorbeeld omrijden: de gebruikelijke weg verlaten en via een alternatieve weg je einddoel bereiken. Meestal betekent dit een langere weg afleggen maar – afhankelijk van de situatie – kan het minder tijd kosten en dus effectiever zijn.
Ik vond omdenken een mooi woord en was benieuwd of het wel een bestaand woord was. Dus zoek je het op in Google. Tot mijn verrassing leverde dit ruim 4.000 hits op. De meeste daarvan zijn gerelateerd aan de naam Berthold Gunster (Ja-maar). Er is zelfs een site (www.omdenken.nl) aan gewijd. Zijn definitie van omdenken – met die van zijn tegenhanger ‘vastdenken’ is hier te vinden. Daar kom je ook een fragment tegen van het op de I&I 2010 vertoonde filmje broken escalator (aanrader!) ter illustratie van ‘vastdenken’.
Persoonlijk vind ik de definitie van Gunster te beperkt. Mijns inziens is het meer dan het transformeren van problemen in mogelijkheden. Er hoeft volgens mij niet altijd sprake te zijn van een probleem. Er zijn meer mensen (E.H. van Munster) die zich afgevraagd hebben of omdenken wel een bestaand woord is. Een deel uit de reactie van Taaladvies Online (als antwoord op zijn vraag):
“Het werkwoord ‘omdenken’ zou je kunnen plaatsen in de categorie werkwoorden met ‘ombuigen’, ‘omgooien’ en ‘omwenden’. Hierbij betekent ‘om’ zoals gezegd ‘in een andere richting’. ‘Omdenken’ zou je dan kunnen zien als ‘in een andere richting denken’. ‘Omdenken’ past ook bij de categorie werkwoorden die betekenen “door de door het tweede lid genoemde handeling veranderen”. Hiertoe behoren werkwoorden als ‘omdichten’, ‘omplanten’ en ‘omwerken’. ‘Omdenken’ zou dan betekenen: ‘op een andere manier denken’.
Kortom, ‘omdenken’ is te beschouwen als een Nederlands woord, waarmee waarschijnlijk iets bedoeld wordt als ‘in een andere richting/op een andere manier denken’. Of het woord ingeburgerd raakt in het Nederlands moet de tijd uitwijzen.”
Omdenken hoort bij een veranderproces. Bij vastdenken moest ik denken aan verstarring en bij omdenken aan het zoeken van de doorbreker, beide termen van Rob Zuijderhoudt.
Omdenken ‘bekt’ makkelijk, maar is verre van eenvoudig. “Je moet omdenken” is net zo gemakkelijk gezegd als “je moet afvallen”, “je moet stoppen met roken” of “we moeten minder energie gebruiken”.
Het gaat om patroondoorbrekend denken. Niet gemakkelijk: wij zijn nu eenmaal betere patroonmakers dan patroondoorbrekers.
Jan Cees 